Η φασιστική συντεχνιακή απεργία.

Βασ. Ραφαηλίδης

Βασίλης Ραφαηλίδης, 13-5-1984. Κείμενα στο ΕΘΝΟΣ.
Η απεργία είναι ένας αγώνας, που γίνεται σύμφωνα μ' ένα ορισμένο σχέδιο που το έχουν καταστρώσει προσεχτικά οι εργαζόμενοι που ετοιμάζονται για απεργία, κι όχι μια ευκαιρία για ξάπλα και τεμπελιά, πράγμα που συμβαίνει πάρα πολύ συχνά. Η απεργία είναι κι αυτή δουλειά, συχνά πολύ πιο σκληρή απ' τη συνηθισμένη, και οι απεργοί που την αντιλαμβάνονται σα γιορτή δεν έχουν πολλές πιθανότητες να την κερδίσουν. Γιατί η απεργία, όντας αγώνας, έχει και μια τακτική, που είναι η επιλογή των μεθόδων που θα οδηγήσουν στην επίτευξη των στόχων. Μ' άλλα λόγια, δεν αρκεί να διαλέξεις το στόχο, πρέπει να βρεις και τα κατάλληλα όπλα για να τον χτυπήσεις.
Ωστόσο, πάρα πολύ συχνά οι απεργοί ορίζουν μεν τους στόχους αλλά ξεχνούν να ψάξουν και για όπλα, με συνέπεια ο αγώνας τους να εκπίπτει σε γιορτή. Έτσι μια απεργία αφημένη στην τύχη της θα καταλήξει αναγκαστικά σε τυχαίο αποτέλεσμα, που μπορεί να είναι είτε ευμενές είτε δυσμενές για τους απεργούς. Όμως, η απεργία δεν είναι τζόγος και δεν μπορούμε να την παίζουμε κορώνα γράμματα. Είναι, το ξαναλέμε, αγώνας, και σαν τέτοιος πρέπει να διεξάγεται με απόλυτη σοβαρότητα και υπευθυνότητα, και με τα μέσα που ταιριάζουν στην κάθε περίπτωση χωριστά.

Αυτά τα μέσα είναι άμεσα εξαρτημένα απ' το είδος της δουλειάς απ' την οποία απέχουν οι απεργοί. Θα ήταν μάταιο οι απεργοί οικοδόμοι π.χ., να κρεμάσουν τα πανό με τα αιτήματα τους και τα συνθήματα τους στα γιαπιά, γιατί αυτά είναι σκόρπια δώθε κείθε και υπάρχει κίνδυνος ο περαστικός να νομίσει πως απεργούν μόνο οι οικοδόμοι της συγκεκριμένης οικοδομής που βλέπει μπροστά του." Αλλωστε, αυτό που επιδιώκουν οι απεργοί οικοδόμοι του παραδείγματος μας δεν είναι τόσο η γνωστοποίηση της απεργίας τους στους πάντες αλλά κυρίως η άσκηση πίεσης στους εργοδότες και την κυβέρνηση.
Ωστόσο, είναι αναγκαίο να γίνεται "ορατή" μια απεργία όχι μόνο απ' τους άμεσα ενδιαφερόμενους αλλά, αν είναι δυνατό από ολόκληρη την κοινωνία. Το επιδιωκόμενο στις απεργιακές "δημόσιες σχέσεις" είναι να προκληθεί η συμπάθεια και η συμπαράσταση όσο το δυνατό περισσότερων. Και, βέβαια, ο αποτελεσματικότερος τρόπος να έχουν με τη μεριά τους την κοινή γνώμη οι απεργοί είναι η συμπαράσταση των εφημερίδων.
Δεν είναι καθόλου δύσκολο να προκληθεί η, έστω μόνο ηθική και συναισθηματική, συμπαράσταση όλων των εργαζόμενων προς τους κάθε είδους απεργούς. Γιατί κάθε εργαζόμενος είναι ένας δυνάμει απεργός και από προσωπική εμπειρία γνωρίζει πολύ καλά τ'ι σημαίνει να απεργείς. Στην πράξη, κάθε απεργία προκαλεί αυτόματα τη συμπάθεια όλων των εργαζόμενων που δεν είναι μπράβοι των αφεντικών τους.
Όμως, τούτο ακριβώς το συναισθηματικό φόρτισμα ενέχει μύριους κινδύνους, γιατί δεν είναι όλες οι απεργίες ίδιες από άποψη κοινωνικής (και πολιτικής) σημασίας. Εργαζόμενοι είναι και οι καμιονέρηδες, και οι οικοδόμοι, και οι τυπογράφοι, και οι δημοσιογράφοι, και οι σκουπιδιάρηδες, και οι παπάδες, και οι χωροφύλακες, και οι... πόρνες — και οι πάντες. Ωστόσο, είναι φανερό πως οι απεργοί οικοδόμοι θα έχουν μεγαλύτερη λαϊκή συμπαράσταση απ' τους καμιονέρη-δες, ενώ στη φανταστική περίπτωση που θα απεργούσαν κι εδώ οι χωροφύλακες δεν θα τους συμπαραστέκονταν μόνο οι επαγγελματίες κλέφτες αλλά και κάθε άνθρωπος που απεχθάνεται κάθε μορφή εξουσίας και που θα χαίρονταν αν την έβλεπε να καταργείται έστω και προσωρινά.
Όμως, είναι λογικό να συμπαρίστασαι στους απεργούς χωροφύλακες όταν ξέρεις πως δεν σε συμφέρει να φαν καλύτερα και να καρδαμώσουν; Είναι λογικό να συμπαρίστασαι στους απεργούς ιδιοκτήτες φορτηγών αυτοκινήτων, που τροφοδοτούν την αγορά, όταν ξέρεις πως ασκούν ένα βάρβαρο εκβιασμό στο κοινωνικό σύνολο, όχι για να βελτιώσουν τις αποδοχές τους (δεν είναι μισθωτοί, άλλωστε) αλλά για να χτίσει ο καθένας τους την τρίτη πολυκατοικία του; Με την ίδια λογική, τραβηγμένη στα άκρα, πρέπει να συμπαριστάμεθα και στα αφεντικά στη δική τους απεργία που λέγεται λοκ-άουτ!
Βέβαια, είναι εύκολο να διακρίνει κανείς μια απεργία ιδιοκτητών από μια απεργία προλετάριων. Όμως δεν είναι καθόλου εύκολο να διακρίνει κανείς τις συχνά λεπτές διαφορές, ανάμεσα σε απεργίες προλετάριων. Και οι τραπεζικοί υπάλληλοι προλετάριοι είναι, αφού δεν "έχουν δικά τους μέσα παραγωγής και εκχωρούν στον εργοδότη έναντι μισθού την ικανότητα τους προς εργασίαν". Όμως, είναι φανερό πως τούτοι οι προλετάριοι διαφέρουν πολύ απ' τους προλετάριους που ασκούν το επάγγελμα του οδοκαθαριστή, ή του λογιστή, ή του δημοσιογράφου. Η λεγόμενη "εργατική αριστοκρατία" είναι μια οδυνηρή πραγματικότητα που εμποδίζει την ταξική συνειδητοποίηση. Γιατί είναι δύσκολο να καταλάβει ο καλά ή πολύ καλά αμοιβόμενος πως θα παραμείνει στον αιώνα τον άπαντα εκμεταλλευόμενος, όσο καλή κι αν είναι η αμοιβή του. Η εκμετάλλευση δεν είναι πρόβλημα καλής ή κακής αμοιβής αλλά κατανομής υπεραξίας. Αν το πρόβλημα της αμοιβής αντιμετωπιστεί ποσοτικά (πόσα παίρνω, πόσα παίρνεις) η συντεχνιακή αντίληψη για τη δουλειά κάνει μεγαλόπρεπα την καταστροφική παρουσία της, κι όλοι θα κυνηγούν για ν' αρπάξουν όσο το δυνατό περισσότερα.
Σε πολλές απεργίες ελλοχεύει τούτος ο κίνδυνος της συντεχνιακής παρεκτροπής. Και γι' αυτό οι απεργοί που θα ήθελαν να διαλέξουν σωστά τα όπλα τους και να τα στρέψουν προς τα κει που πρέπει, πριν από κάθε τι οφείλουν να καταλάβουν πως δεν θα λύσουν το πρόβλημα της εκμετάλλευσης με ένα χιλιάρικο αύξηση, που ίσως πετύχουν στο τέλος, αλλά με μια ριζική κατάργηση του εκμεταλλευτικού συστήματος. Το θέμα δεν είναι να γίνουμε όλοι πλούσιοι, αυτό είναι ένα "ιδανικό" εντελώς ηλίθιο, αλλά να κατανείμουμε σωστά τον κοινωνικό πλούτο. Το να ζηλεύω τον πλούσιο γείτονα μόνο και μόνο γιατί είναι πλούσιος σημαίνει πως είμαι ένας βλάκας και μισός, που κοιτάει αλλίθωρα έναν άλλο βλάκα και... ολόκληρο.
Παρόλα ταύτα, παρά το γεγονός δηλαδή πως συχνά ο χωρίς ταξική συνείδηση απεργός κρύβει μέσα του έναν δυνάμει καπιταλίστα που καραδοκεί για ευκαιρίες να "ανέλθει κοινωνικά" (άλλο καλαμπούρι, πάλι, αυτό), συνεχίζουμε να υποστηρίζουμε απαξάπαντες τους απεργούς,   για μόνο το λόγο πως είναι απεργοί και ως εκ τούτου αυτομάτως συμπαθείς. Αλλά αυτοί οι συναισθηματικοί αυτοματισμοί θα μας φαν τελικά. Θα χρειαστούν, ίσως, μερικές εκατοντάδες ακόμα απεργίες των "εργαζομένων στα τρόλεϊ" για να καταλάβουμε πως τούτοι οι "συμπαθείς εργαζόμενοι" δεν είναι παρά αναίσχυντοι συντεχνίτες που προσπαθούν ν' αρπάξουν το χιλιαρικάκι που λέγαμε μετατρέποντας σε αθλητές δρόμου μετ' εμποδίων απαξάπαντες τους κατοίκους μιας πόλης, νέους, γέρους, άρρωστους, έγκυες γυναίκες, ταλαίπωρους μεροκαματιάρηδες που θα δυσκολευτούν να πληρώσουν ταξί, ακόμα και για μια διαδρομή τριακοσίων μέτρων. Γιατί, λοιπόν, να συμπαρασταθώ σ' αυτά τα καθαρματάκια, με την ολικά και επιδεικτικά αντικοινωνική τους συμπεριφορά; Ποιος τους είπε πως μπορούν να τσαλαπατούν τους πάντες προκειμένου να πετύχουν ευνοϊκή επίλυση των έστω απόλυτα δίκαιων αιτημάτων τους;
Όταν οι συντεχνιακές, και όχι ταξικές διεκδικήσεις ξεπεράσουν τα όρια ανοχής απ' το κοινωνικό σύνολο, όχι μόνο θα σταματήσει η αναγκαία για την καλή έκβαση μιας απεργίας συμπαράσταση του κόσμου, αλλά τούτος ο κόσμος θ' αρχίσει να εύχεται μια δικτατόρευση της εργασίας, και να αναμένει έναν Μεσία-Δικτάτορα που "θα βάλει τα πράγματα στη θέση τους" και "θα αποκαταστήσει την εργασιακή ειρήνη" με διατάγματα. Ο συντεχνισμός καλλιεργεί το φασισμό και ο φασισμός δεν είναι τίποτα περισσότερο από μια οργάνωση της κοινωνίας σε βάση συντεχνιακή.
Άλλωστε, ξέρουμε πως ο πρώτος εφαρμόσας το φασιστικό μοντέλο, ο Μουσολίνι, ονόμασε το κράτος του "Συντεχνιακό", έτσι καθαρά και ξάστερα. Αλλά εμείς ακόμα δεν καταλάβαμε πως συντεχνι σμός και φασισμός είναι συνώνυμα. Λοιπόν, όταν υποστηρίζουμε συντεχνιακές απεργίες είναι σα να παίρνουμε μέρος στην καλλιέργεια του εδάφους στο οποίο θα φυτρώσει η μαύρη φύτρα του φασισμού, είναι απειλή πιο μεγάλη κι απ' αυτήν του πυρηνικού ολοκαυτώματος, γιατί είναι καθημερινή, αόρατη, ύπουλη, διαβρωτική. Και, κυρίως, γιατί ο δυνάμει φασίστας (αυτός που θα μπορούσε να γίνει φασίστας σε εύθετο χρόνο) δεν γνωρίζει πως είναι ένας δυνάμει φασίστας και πάρα πολύ συχνά περνιέται για "προοδευτικός".
Και πώς να μην είναι "προοδευτικός" κάποιος που υπακούει τόσο πρόθυμα στις εντολές του συντεχνιακού συνδικάτου του και κατεβαίνει σε απεργία με απίθανη ευκολία; Ξαφνικά, μέσα σε μια συντεχνιακή απεργία βρίσκονται να ομονοούν, παραδόξως, εργαζόμενοι εντελώς διαφορετικών πολιτικών πεποιθήσεων. Και μόνο αυτό δεν είναι αρκετό να μας πείσει πως εδώ κάτι δεν πάει καλά; Τι νόημα έχει αυτός ο "κοινός αγώνας"; Και γιατί είναι κοινός, αφού δεν είναι κοινός ο απώτερος σκοπός;
Ωστόσο, υπάρχει όντως μια κοινότητα: Είναι αυτή της διεκδίκησης άμεσων παροχών, που πάρα πολύ συχνά είναι εκ διαμέτρου αντίθετες με τα απώτερα συμφέροντα των εργαζομένων. Το "ό,τι φάμε, ό,τι πιούμε, κι ό,τι αρπάξει ο.." είναι μια παροιμία που θα μπορούσε να γίνει κυρίαρχο σλόγκαν του καπιταλισμού. Γιατί η ίδια παροιμία πρέπει να γίνει σύνθημα και των εργαζόμενων; Για να τους δημιουργηθεί η ελπίδα της περίφημης "κοινωνικής ανόδου" που οι μικρόνοες την εννοούν μόνο σαν άνοδο των τραπεζικών καταθέσεων; Πόσο είναι άνοδος το να προαχθείς από βάρβαρος, αναίσχυντος και βλαξ χωρίς λεφτά σε βάρβαρο, αναίσχυντο και βλάκα με λεφτά; Θέλουμε τα λεφτά για να μπορέσουμε να εκπολιτιστούμε, και όχι για ναεκβαρβαριστούμε κι άλλο. Αλλιώς να λείπουν, και να τα έχουν και να τα χαίρονται —αλλά πώς να τα χαίρονται;— τα κτήνη που αντί να τρων στο παχνί τρων, τώρα πια, σε πολυτελή ρεστοράν που δεν είναι παρά το παλιό παχνί υπό "νέαν διεύθυνσιν".
Η συντεχνιακή απεργία, δηλαδή η με τρόπο λανθάνοντα φασιστική απεργία, δημιουργεί πολύ δύσκολα προβλήματα στα αριστερά κόμματα και τα αριστερά συνδικάτα: Πώς να μην υποστηρίξουν τα "δίκαια αιτήματα των εργαζομένων"; (Κανένα αίτημα κανενός εργαζόμενου δεν είναι, καθεαυτό, άδικο). Άλλωστε, κάθε απεργία στρέφεται άμεσα ή έμμεσα ενάντια στον καπιταλισμό, και αυτόν ζημιώνει. Συνεπώς, η απεργία για τα αριστερά κόμματα είναι ένα όπλο τρομερής δύναμης για τη διάβρωση του καπιταλιστικού οικονομικού συστήματος απ' τα μέσα, και μάλιστα με συμμάχους εντελώς απροσδόκητους που σε καμιά άλλη περίπτωση δεν θα ξεσηκώνονταν ενάντια στον καπιταλισμό. Γιατί, το είπαμε ήδη, υπάρχουν και εργαζόμενοι που ονειρεύονται τον εαυτό τους στη θέση του αφεντικού, και κάνουν φιλότιμες προσπάθειες να γίνουν κι αυτοί αφεντικά, και μάλιστα όσο γίνεται πιο σύντομα, και μάλιστα με τρόπους όσο γίνεται πιο αποδοτικούς, π.χ. μ' ένα γερό και διαρκές "λάδωμα" στην περίπτωση που είσαι... πτωχός πλην άτιμος τραπεζικός ή εφοριακός υπάλληλος.
Βέβαια, για τ' αριστερά κόμματα μπαίνει κι εδώ ένα πρόβλημα επιλογής των μέσων για την επίτευξη του σκοπού. Πρόβλημα παμπάλαιο, ηθικής τάξεως, που εξαφανίζεται αυτομάτως κάθε φορά που η Ιστορία αρχίζει να κινείται με επιταχυνόμενους ρυθμούς. Άλλωστε, μονίμως η Ιστορία αδιαφορεί για την ηθική. Και καλά κάνει. Γιατί η ηθική είναι πρόβλημα ατομικό και όχι συλλογικό. Η Ιστορία δεν φκιάχνεται από ηθικολόγους, και δεν χρειάζεται η μελέτη του Μακιαβέλι για να το καταλάβουμε αυτό.
Λοιπόν, είναι πολύ φυσικό τα αριστερά κόμματα, τα κόμματα της Ιστορίας, να μην περιφρονούν τη συντεχνιακή απεργία για μόνο το λόγο πως είναι συντεχνιακή. Μπορεί η συντεχνιακή απεργία να καλλιεργεί το φασισμό, αποσταθεροποιεί όμως και τον καπιταλισμό κι αυτό είναι κάτι πάρα πολύ σπουδαίο. Αλίμονο όμως αν τελικά το παιχνίδι δεν το κερδίσουν τα κόμματα της Ιστορίας αλλά αυτά του φασισμού που είναι η αναίρεση της Ιστορίας. Γιαυτό ακριβώς είναι πάρα πολύ σωστό αυτό που λέχτηκε: Ο φασισμός πετυχαίνει εκεί που αποτυχαίνει ο σοσιαλισμός. Στο χέρι μας είναι να μην πετύχει ο φασισμός — και δεν θα πετύχει αν ο συντεχνισμός μπει σε διαρκή καραντίνα, και οι συντεχνιακές απεργίες τίθενται υπό διαρκή έλεγχο.