Περί διαφθοράς.

Ισοκράτης

Ισοκράτους, Αρεοπαγητικός. 

6. Με μια προϋπόθεση μόνο μπορούν να αποτραπούν τόσο οι μελλοντικοί κίνδυνοι όσο και οι συμφορές του παρόντος: να θελήσουμε να επαναφέρουμε εκείνη τη Δημοκρατία που τη θεμελίωσε με τους νόμους του ο Σόλωνας, ο πιο μεγάλος φίλος του Λαού, και που την αποκατέστησε με νέα χαρακτηριστικά ο Κλεισθένης, ο άνθρωπος που έδιωξε τους τυράννους και ξανάφερε το λαό στην εξουσία. Απ’  αυτή τη Δημοκρατία δε πρόκειται να βρούμε μήτε πιο φιλολαϊκή μήτε πιο συμφέρουσα για την πόλη. Κι υπάρχει απόδειξη πολύ μεγάλη. Εκείνοι που είχαν αυτή τη Δημοκρατία τότε έκαναν πολλά και έξοχα έργα κι απόκτησαν μεγάλη φήμη σε όλους τους ανθρώπους, με αποτέλεσμα να γίνουν ηγέτες των Ελλήνων με τη δική τους συγκατάθεση και αποδοχή. Αντίθετα, όσοι στο παρελθόν επιθυμήσανε τον τρόπο διακυβέρνησης που κυριαρχεί στις μέρες μας μισήθηκαν απ’  όλο το κόσμο και τους βρήκαν πολλές και φοβερές συμφορές, με αποτέλεσμα να φτάσουν στα πρόθυρα της απόλυτης καταστροφής. Πως γίνεται λοιπόν, να πρέπει να επαινούμε ή να ανεχόμαστε αυτό το τρόπο διακυβέρνησης, που στο παρελθόν έφερε τόσα πολλά κακά και που τώρα, χρόνο με το χρόνο, γίνεται όλο και χειρότερος; Και πως γίνεται να μη πρέπει να φοβόμαστε μήπως με μια τέτοια εξέλιξη εξοκείλουμε τελικά σε καταστάσεις πολύ σκληρότερες απ΄ αυτές που βρεθήκαμε άλλοτε;

8. Αυτοί που διοικούσαν τη Πόλη εκείνη την εποχή δεν εγκαθίδρυσαν ένα πολίτευμα που κατ’  όνομα μόνο να είναι το πιο φιλελεύθερο και το πιο πολιτισμένο, ενώ στις πράξεις να εμφανίζεται διαφορετικό σε όσους το υφίσταντο. Ούτε πολίτευμα που να εκπαιδεύει τους πολίτες με τέτοιο τρόπο ώστε να θεωρούν Δημοκρατία την ασυδοσία, ελευθερία την παρανομία, ισονομία την αμετροέπεια και ευημερία την απόλυτη εξουσία να κάνουν ό,τι θέλουν. αντίθετα, δείχνοντας την απέχθεια τους σ΄ αυτού του είδους τους ανθρώπους και επιβάλλοντας τους τιμωρίες, πέτυχαν να κάνουν όλους τους πολίτες πιο ηθικούς και πιο λογικούς. Αλλά εκείνο που συνέβαλε τα μέγιστα στη σωστή διοίκηση της πόλης ήταν ότι από τα δυο είδη ισότητας που πιστεύεται ότι υπάρχουν-το ένα που απονέμει σε όλους τα ίδια χωρίς διάκριση και το άλλο που στον καθένα απονέμει αυτό που του αρμόζει-δεν αγνοούσαν ποιο είναι το χρησιμότερο. απέρριπταν την ισότητα σύμφωνα με την οποία αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο τόσο οι καλοί όσο και οι κακοί πολίτες, πιστεύοντας ότι δεν είνι δίκαιη, και προτιμούσαν εκείνη σύμφωνα με την οποία ο καθένας τιμάται ή τιμωρείται ανάλογα με την αξία του. με βάση αυτή κυβερνούσαν την πόλη, κι έτσι δεν έβαζαν τους πάντες αδιακρίτως σε κλήρωση για τα διάφορα αξιώματα, παρά εκ΄λεγανε τους πιο ηθικούς και ικανούς για το κάθε έργο. Γιατί είχαν την πεποίθηση ότι ανάλογο με το ήθος των ασκούντων τις εξουσίες θα ήταν και το ήθος των υπόλοιπων πολιτών. Έπειτα πίστευαν ότι αυτού του τύπου η επιλογή των υποψηφίων αρχόντων είχε πιο δημοκρατικό χαρακτήρα απ’  ό,τι η απλή κλήρωση. γιατί θεωρούσαν ότι με την κλήρωση θα επιβράβευαν την τύχη και, πολλές φορές, θα έπαιρναν την εξουσία οι συμπαθούντες το ολιγαρχικό πολίτευμα, ενώ με τη διαδικασία της επιλογής των πλέον άξιων ανδρών, ο Λαός θα είχε στα χέρια του την εξουσία να εκλέξει αυτούς που ήταν απόλυτα πιστοί στο υπάρχον καθεστώς.

9. Και η αιτία που αυτά δεν προκαλούσαν τη δυσαρέσκεια της πλειοψηφίας και δεν τσακώνονταν για τα αξιώματα ήταν το ότι είχαν μάθει να είναι εργατικοί και οικονόμοι. όχι ν’  αδιαφορούν για τις περιουσίες τους και να βάζουν στο μάτι ξένες, ούτε να τα βγάζουν πέρα με τα λεφτά του δημοσίου, μα, αντίθετα, οι δημόσιες ανάγκες να καλύπτονται απ’  τη δική τους περιουσία, αν ποτέ χρειαζόταν. κι μήτε να ξέρουν με περισσότερη ακρίβεια τα έσοδα που τους προκύπτουν απ’  τις υπηρεσίες τους προς το δημόσιο παρά εκείνα που αποκτούν απ’  τη διαχείριση των δικών τους πόρων. Κι έτσι απείχαν απ’  τα δημόσια αξιώματα τόσο πολύ, που ήταν πιο δύσκολο τότε να βρεις ανθρώπους που να θέλουν να πάρουν κάποιο αξίωμα παρά να βρεις σήμερα ανθρώπους που να μη παρακαλούν γι’  αυτό. Γιατί για εκείνους η φροντίδα για τα κοινά δεν ήταν εμπορική επιχείρηση, αλλά υπηρεσία προς την Πόλη, και την πρώτη μέρα που αναλάμβαναν κάποιο αξίωμα, δεν κοίταζαν αν είχε μείνει από τους προκατόχους τους κάποιο περίσσευμα που δεν το είχαν πάρει, αλλά εκείνο που τους έκαιγε κυρίως ήταν μήπως εκείνοι είχαν παραμελήσει κάποια υπόθεση που έπρεπε επιγεόντως να διεκπεραιώσουν αυτοί. Εν συντομία, εκείνοι είχαν κάνει μια σαφή διάκριση: ότι ο Λαός πρέπει, ως ανώτατος άρχων, να ορίζει τις αρχές, να τιμωρεί όσους δεν εκτελούσαν σωστά τα καθήκοντα τους και να παίζει το ρόλο του τελικού κριτή στα θέματα που δεν υπάρχει ενιαία άποψη, ενω όσοι διαθέτουν ελεύθερο χρόνο και αρκετή περιουσία ν αναλαμβάνουν δημόσια καθήκοντα, ως υπηρέτες, και, στη περίπτωση που αποδειχτούν συνεπείς και ευσυνείδητοι, να επαινούνται και να απολαμβάνουν τη χαρά αυτής της τιμής, αλλά, στη περίπτωση που η διοίκηση τους δεν είναι χρηστή και σύννομη, να αντιμετωπίζουν αυστηρές τιμωρίες χωρίς κανένα έλεος. Επιτέλους, πως είναι δυνατόννα βρει κανείς Δημοκρατία πιο σταθερή και πιό δίκαιη απ’  αυτήν η οποία αναθέτει την εκτελεστική εξουσία στους ικανότερους άντρες, ενώ ταυτόχρονα τοποθετεί πάνω απ’  αυτούς κυρίαρχο το Λαό;

10. Τέτοιους, λοιπόν, κανόνες είχαν εκείνοι για τη λειτουργία του πολιτεύματος. με βάση αυτούς, είναι εύκολο να καταλάβουμε πόσο σωστά και νόμιμα πραγματοποιούσαν και τις καθημερινές δραστηριότητες.Γιατί, εκεί που υπάρχουν καλές βάσεις για τη συνολική λειτουργία της πόλης δε μπορεί παρά να ακολουθούν στην ίδια κατεύθυνση και οι επιμέρους λειτουργίες.