Οι ενάρετοι.

Φρειδερίκος Νίτσε, "Τάδε έφη Ζαρατούστρας". 

Πρέπει κανένας να μιλά με κεραυνούς κι αστροπελέκια στις ασθενικές κι αποκοιμισμένες αισθήσεις.
Αλλά η φωνή της ομορφιάς μιλεί απαλά: γλυστρά μονάχα κρυφά μέσα στις πιο αφυπνισμένες ψυχές.
Απαλά ο καθρέφτης μου τρεμούλιασε και με ξεγέλασε σήμερα" ήταν το ιερό και τρεμουλιαστό γέλιο της ομορφιάς.
Η ομορφιά μου γέλασε σε σας τους ενάρετους σήμερα. Κι έτσι βγήκε η φωνή της από μέσα μου: «Θέλουν να πληρωθούν κι από πάνω!»
Θέλετε να σας πληρώσουν κι απο πάνω εσάς τους ενάρετους! Θέλετε ανταμοιβή για την αρετή σας και τον ουρανό για τη γη, κι αιωνιότητα για το σήμερα σας;
Κι τώρα θυμώνετε μαζί μου επειδή διδάσκω ότι δεν υπάρχει ούτε ανταμοιβή, ούτε αφεντικό που να πληρώνει; Κι αληθινά σας λέω δεν διδάσκω ούτε καν πως η αρετή κλείνει μέσα της την ίδια την ανταμοιβή της.

Αλίμονο, αυτή είν' η θλίψη μου: ανταμοιβή και τιμωρία βρίσκονται μαζί μέσα στην πηγή των πραγμάτων, - και τώρα, ακόμη και μέσα στα θεμέλια της ψυχής σας, εσείς ενάρετοι μου!

Αλλά τα λόγια μου, σαν το μουσούδι της αρκούδας, θα ξεσχίσουν τα θεμέλια της ψυχής σας, - και θα μ' ονομάσετε υνί που θα σας οργώσει.

Όλα τα μυστικά της καρδιάς σας θά 'ρθουν στο φως. κι όταν θα κείτεστε στον ήλιο τσακισμένοι κι ανασκαμένοι, τότε η επίπλαστη βούληση σας θα διαχωριστεί απ' την αλήθεια σας.

Γιατί αυτή είναι η αλήθεια σας: είσαστε πολύ αγνοί για τη βρωμιά των λέξεων: εκδίκηση, τιμωρία, πληρωμή, ανταμοιβή.

Αγαπάτε την αρετή σας σαν η μητέρα το παιδί της" μα πού ακούστηκε να θέλει πληρωμή μια μητέρα γιατί αγαπά το παιδί της;

Η αρετή σας είν' ο πιο αγαπημένος εαυτός σας, - η δίψα του κύκλου είναι μέσα σας: να φτάσει στον ίδιο τον εαυτό του, - ο κάθε κύκλος αγωνίζεται και κλωθογυρίζει για να 'ναι πάντα ο εαυτός του.

Και το κάθε έργο της αρετής σας είν' ένα άστρο που σβήνει, - το φως του ολοένα ταξιδεύει: μα κάποτε δε θα πάψει να ταξιδεύει;

Έτσι το φως της αρετής σας εξακολουθεί να ταξιδεύει ακόμη κι όταν το έργο της έχει ολοκληρωθεί. Η σκέψη μπορεί να ξεχαστεί και να πεθάνει, μα η φωτεινή της αχτίδα εξακολουθεί να ζει και να ταξιδεύει.

Τ' ό,τι η αρετή σας είναι ο ίδιος ο εαυτός σας κι όχι κάτι ξένο, ένα δέρμα, ένα κάλυμα, - αυτή είν' η αλήθεια που βρίσκεται στο βάθος των ψυχών σας, ω, ενάρετοι μου!

Αλλά υπάρχουν πραγματικά κι αυτοί που για κείνους η αρετή είν' ένας σεισμός κάτω απ' το μαστίγιο: κι έχετε ακούσει πολύ συχνά άλλωστε τις κραυγές τους!

Μα είναι κι άλλοι πάλι, που τα πάθη τους έχουν καταλαγιάσει κι αυτό το αποκαλούν αρετή' κι από τη στιγμή που το μίσος κι η ζήλεια τους ξαπλώνουν να ξεκουραστούν, η «δικαιοσύνη» τους ζωηρεύει και τρίβει τα νυσταγμένα μάτια της.

Είναι ακόμη κι άλλοι που έχουν πέσει πολύ χαμηλά: που οι διάβολοι τους, τους τράβηξαν χαμηλά. Μα όσο πιο πολύ βουλιάζουν, τόσο πιο φωτερό λάμπει το βλέμμα τους κι η επιθυμία τους για το Θεό τους.

Αλίμονο, κι οι κραυγές τους το ίδιο έχουν φτάσει στ' αυτιά σας, ω ενάρετοι μου: «Αυτό που δεν είμαι εγώ, αυτό είναι Θεός κι αρετή!»

Κι είναι άλλοι που προχωρούν βαριά και τρεκλίζοντας, σαν κάρα που κουβαλούν αγκωνάρια απ' τη λοφοπλαγιά: και μιλούν πολύ γι' αξιοπρέπεια κι αρετή, -τα φρένα τους που τρίζουν τα λένε αρετή!:

Κι υπάρχουν άλλοι που σαν ρολόγια του τοίχου κουρδίζουνται. Και λένε και ξαναλένε το τικ-τακ τους και θέλουν οι άνθρωποι ν' αποκαλούν αρετή αυτό το τικ-τακ!

Αληθινά σας λέω όλο αυτό το βρίσκω πολύ διασκεδαστικό: κάθε φορά που βλέπω τέτοια ρολόγια του τοίχου τα κουρντίζω με την κοροϊδία μου' κι άστα να κοάζουν τα τικ-τακ τους!

Κι υπάρχουν άλλοι που είναι περήφανοι για μια χουφτιά δικαιοσύνης που διαθέτουν και που για χάρη της φτάνουν να παραβιάζουν το κάθετι έτσι που ο κόσμος να πνίγεται κάτω απ' τη δικαιοσύνη τους.

Αλίμονο, πόσο αρρωστημένα αντηχεί αυτή η λέξη «αρετή» στα στόματα τους! Κι όταν λένε: «Είμαι δίκαιος», πάντα η φράση αυτή αντηχεί σαν: «Θέλω εκδίκηση!»

Θέλουν να βγάλουν τα μάτια των εχθρών τους με την ίδια την αρετή τους' κι εξυψώνουν τον εαυτό τους μόνο και μόνο για να ταπεινώσουν τους άλλους.

Και πάλι είναι κι αυτοί που κάθουνται πάνω στο βούρκο τους και μιλούν έτσι μέσ' από τις καλαμιές: «Αρετή, - σημαίνει να κάθεσαι ήσυχα στο βούρκο.

»Δεν δαγκάνουμε κανένα κι αποφεύγουμε όποιον θέλει να δαγκάσει: και για το κάθε τι υποστηρίζουμε την άποψη που μας έχει δοθεί».

Και πάλι υπάρχουν αυτοί που τους αρέσει να σταματούν και να σκέφτονται: η Αρετή είν' ένα είδος πόζας.

Τα γόνατα τους είναι φτιαγμένα για να προσεύχουνται, και τα χέρια τους για να υψώνουνται σε λατρεία, μα η καρδιά τους δεν ξέρει τίποτα απ' όλα αυτά.

Και πάλι, υπάρχουν αυτοί που κρατούν σφιχτά μιαν αρετή και λένε: «Η αρετή είναι αναγκαία», - αλλά βαθιά μέσα τους πιστεύουν ότι μόνο η αστυνομία είναι αναγκαία.

Κι είναι πάρα πολλοί εκείνοι που δε μπορούν να δουν τίποτα θείο στον άνθρωπο, χωρίς να το αποκαλέσουν αμέσως αρετή, και μ' αυτό τον τρόπο τους είναι αδύνατο να δουν τη χυδαιότητα του από πολύ κοντά: έτσι αποκαλούν αρετή την κακή τους ό,ραση.

Κάι μερικοί θέλουν να στηλωθούν και ν' ανέβουν ψηλά κι όλο αυτό τ' ονομάζουν αρετή τους' κι άλλοι, που θέλουν να πέσουν χαμηλά, - κι αυτό πάλι αρετή το λένε.

Και μ' αυτό τον τρόπο σχεδόν όλοι σταθερά πιστεύουν ότι μετέχουν στην αρετή' και, το λιγότερο που κάνουν είναι να βεβαιώνουν ότι είναι ειδικοί στο «Καλό» και στο «Κακό».

Όμως ο Ζαρατούστρας δεν ήρθε να πει σ' όλους αυτούς τους ψεύτες και τους τρελούς: «Τι ξέρετε εσείς από αρετή; Τι μπορείτε να ξέρετε από αρετή;»

Όχι, ήρθε σε σας, φίλοι μου, που μπορεί νά' χετε κουραστεί πια από τα παλιά λόγια που μάθατε από τους τρελούς και τους ψεύτες.

Που  μπορεί νάχετε βαρεθεί τις λέξεις  «ανταμοιβή», πληρωμή, «τιμωρία», «δίκαιη εκδίκηση».

Που μπορεί να 'χετε κουραστεί πια να λέτε: «Μια πράξη είναι καλή όταν είναι αφιλόκερδη».

Αχ, φίλοι μου! Ο αληθινός εαυτός σας βρίσκεται στη δράση, όπως η μητέρα είναι μέσα στο παιδί της: ας είναι λοιπόν αυτή το αποκορύφωμα της αρετής  σας!

Αληθινά σας λέω, έχω πάρει εκατό άλλες λέξεις και το πιο αγαπημένο σας παιχνίδι της αρετής μακριά από σας' και τώρα με περιφρονείτε, όπως θα μου θύμωνε ένα παιδί.

Τα παιδιά παίζουν στην αγκρογιαλιά, - και ένα κύμα έρχεται και σαρώνει τα παιχνίδια τους τραβώντας τα στα βαθιά νερά: τότε αρχίζουν να κλαίνε.

Μα το ίδιο κύμα θα τους φέρει καινούργια παιχνίδια και θα κουβαλήσει μαζί του στα πόδια τους πολύχρωμα κοχύλια!

Έτσι θα παρηγορηθούν. Κι εσείς το ίδιο, φίλοι μου, σαν και τα παιδιά θά 'χετε τις παρηγοριές σας, - τα καινούργια πολύχρωμα θαλασσινά σας κοχύλια.